دوبیتی های عامیانه ی هزاره گی

قدِ سروِ چنارشی بی نظیره

دو چشمایِ خمارشی بی نظیره

دیستا بَل گوش دَیدوو خاندیشی 1  نوربند

شیشتونی 2  باوقارشی بی نظیره

**************************

به نازِ چشمِ مستت مدهوشم من

به دل غوغا به پاست لیک، خاموشم من

مرامِ زندگی وُ شادی ام تو

با این غوغا وُ مدهوشی خوشم من

**************************

از نَیی نوگُله 3  دیدم نهانی

نوربندییهِ 4  نمایی یارِ جانی

دیلیم توخته نکد  5  دیدوم دَ بانه

جَلَگ وَری 6  دیدِه خو 7  بارِ ثانی

**************************

دَ اَینه توخ کیدوم  8  آرام و حیرو *

جَلَگ وری اماد یک مایی تابو 9

موسخیندی کَد 10  سونیم، تا چیم به هم خورد

نمایو شد بسه، وُویِم چو بارو 11

**************************

1-       دیدوو خانودو : نوع آوازخوانی سنتی هزاره گی که بیشتر بین هزاره های ولسوالی جاغوری مروج است.

2-  شیشتو: نشستن

3- نیی نوگُله: نیی (گوشه، پنهانی) نوگُله: نوع شال سر که استفاده ازان در هزارجات معمول است

4- نوربندی: زیبایی

5- دیلیم توخته نکد: دلم طاقت نکرد  *** دَ بانه: به بهانه

6- جَلَگ وَری : یک نظر در یک چشم به هم زدن    7-  دیدِه خو: یار خود را

8-  توخ کیدوم: دیدم  *** حیرو: حیران  9- مایی تابو: ماهی تابان

10-  موسخیندی کد: لبخند زد *** سونیم: به طرفم *** چیم: چشم

11- بسه: بار دیگر، بازهم *** وُویم: اشکم *** چو بارو: مثل باران

تکیه کیدوم گوشِه قَلایِ دیده 1

گردونِ کیلُ و چیم دَ رایِ دیده 2 

موره مِیه 3  یکریز 4 ، از پیشِ چیم مه

خندایِ ناب، گلِ سیمایِ دیده

**************************

پنج سال و داروزه خِیشی شدوم ما 5

خِیشی با گل بچه پَششی 6  شدوم ما

خودیم دَ بوروری 7 ، دیدیم   دَ لندن

دیل بیرو 8 ، گیجُ و وسوسی شدوم ما

**************************

تامُو شد 9  سفرِ تانایِ دیده 10 

صبا بخیر موروم  دَ رایِ دیده 11

خدایا! امشَو  12  رَ  زودتر صبا کو

دیل خُو میلوم  13  دَ پیشی پایِ دیده

*************************

تامُو شد فراقُ و غمای تو اَلَی  14

صبا بخیر مییوم دَ رای تو اَلَی

قرار دَ دیل نِییه  15   ز شوقِ دیدار

تا بوسم خاکِ قَدَمای تو اَلَی

*************************

1-قلای دیده: حویلی یار

2-       گردونی کیل: گردنِ کج *** چیم دَ رای دیده : چشم به راه  یار

3-       موره میه : رفتن و آمدن

4-       یکریز: تکراراً، پی هم

5-       دا روزه : ده روز است *** خیشی شودوم ما: نامزد شدم من

6-       گل بچه : پسر خوب ***  پَششی: نام یک منطقه در ولسوالی جاغوری

7-       بوروری: نام منطقه ی هزاره نشین در شهر کویته پاکستان *** دیدیم: یارم

8-       دیل بیرو: پشیمان ( دراین دوبیتی به معنی  نگران، پریشان)

9-       تامو شد: به پایان رسید، ختم شد 

10-   تانای دیده : تنهای یار

11-   موروم: میروم *** دَ رای: در راهی

12-   امشو : امشب

13-   میلوم: میگذارم

14-   اَلَی : یار، عزیز

15-   نِیه : نیست

دیدیمَه که پَس رافت پیشمُو شودوم 1  ما

روانِه کوتَلِ لُومُو 2  شودوم ما

ندیدوم جایِ پایُ و سایَه یِ او

آخ که از سوزِ دیل تامو شودوم ما

**************************

اَلَی آتیم 3  صبا بِیری نَه مارَه 4

بِیری دَ ملکِ جاغوری نَه مارَه

دیل مه نِییه دَزُو 5، قد گیمِ دیل مه 6

کوتیوبار 7 ، پاسی بخت ریی نه 8  ماره

**************************

بَلِه سه امباغ 9 داد ماره، اَبغی مه 10

سرازما کیته یَه 11  بیست سال، بَچی مه

یَگُو وخت مینگیرنوم 12 ، شوی ریش سفید خُو

مِیه دَ یاد، امو مرحوم بابی مه 13

**************************

لالیم از گَلِه 14 از ما شده بَییُو 15

با دالر، شیربا وُ صد لاته پیرو 16

قنجیغیم اَید نَکد 17 ، یک تُره 18 ، یک روز

بَل کَد 19 داد ماره بَلدِه خانه بیرو 20

**************************

1-      پیشمو شودوم: پشیمان شدم

2-      کوتل لومو: کوتل لومان ( لومان نام منطقه ایست در ولسوالی جاغوری)

3-      اَلَی : عزیزم  ***  آتیم : پدرم

4-      بیری نه: عروس میسازد *** ماره : من را

5-      دیل مه نیه دزو: دلم نیست به او ( دوستش ندارم)

6-      قد گیم دیل مه : با آرمان های دلم

7-      کوتیوبار : اندوهگین،  غمبار

8-      پاسی بخت : ازدواج کردن *** ریی نه : روان میکند ( در خانه بخت روان کردن)

9-      بَلِه : بالای ***   امباغ : چند زنی (4-1) که یک شوهر مشترک داشته باشند، امباق همدیگر نامیده میشوند

10-   ابغی مه : کاکایم، عمویم

11-   سر از ما کیته یه : سر من بزرگتر است

12-   یگو وخت مینگیرنوم : یگان وقت میبینم

13-   بابی مه : پدر کلانم

14-   گَلَه : مقدار پول نقد که فامیل  عروس در زمان ازدواج دختر و دامادشان از داماد یا فامیل پسر اخذ میکند و در عوض عروس باخود در خانه شوهر جهاز میبرد.

15-   بَییُو : پروتمند، پولدار

16-   شیربا : شیربها *** لاته پیرو : چادر و  پیراهن

17-   قنجیغیم : همرایم، با من *** اَید نکد : مشوره نکرد، نگفت

18-   یک تُره : یک کلمه، یک حرف

19-   بَل کد : بلند کرد مثل یک شی، بالا کرد

20-   بلده : برای *** خانه بیرو : خانه خراب، یا مردی که یک بار زندگی مشترک اش از هم پاشیده بنابر هر دلیلی که باشد.

مسلمانا! مایوم  1  چو مورغِ بریان

که میسوزم دَ اِی 2  آتیشی سوزان

گرفتند گَلَه وُ بر من خریدند

یک دنیا درد وُ داغ، یک عمر گریان

************************

پولُ و دارایی پَگشی 3  بیوفایه

وگر دینارُو درهم یا طیلایه

بیدار ویجدانخُو بالتر 4  زین دویی که

امروز مالک شی تو، صبا دیگایه  5

************************

بچِه مردک  6، کوتیوبارونَه ماره 7

مَنِه سیالو  8، منت بارو نَه 9  ماره

ایخُو شوی نِیه بَل، دوشمونی جانه 10

چپاک چَپچِی 11 ، لَغه بارو نَه ماره 12

************************

بچه ابغه  13   ستم بسیار کیدی تو 14

ماره دیلخور، زارو بیمار کیدی تو

یکروز مردِ وفاداری نبودی

دیل و جیگر کَلو  15  خونبار کیدی تو

************************

مَردَکِ 16  بدبیتور 17 رَ چی کنوم ما 18

چنگَلِ پور زنبور رَ چی کنوم ما

سُوانِ 19  دیل و عمرَه مَردَکِ بد

دَ چیم  20  زخمِ ناسور رَ چی کنوم ما

*************************

1-      مایوم : منم، من هستم

2-      دَ اِی : در این

3-      پگشی : در کُل، همه اش، کاملاً

4-      بیدار : بدار! *** ویجدان خُو: وجدان اترا *** بالتر : بالاتر

5-      دیگایه : دیگران است

6-      بچه مردک : خطاب به شوهر (بچه مردکه)

7-      کوتیوبارو : غمزیر، اندوه باران *** نه: میکند، میسازد *** ماره : من را

8-      منه سیالو : در میان رقیبان

9-      منت بارو  نه : منت باران میکند

10-   ایخو شوی نیه: ولی این شوهر نیست *** بَل دوشمونی جانه : بلکه دشمن جان است

11-   چپاگ : سیلی *** چپچی: زدن

12-   لغه بارو : با سر پا یا با پا  زدن کسی و یا چیزی

13-   بچه ابغه: پسر کاکا (  دراین دوبیتی خطاب به شوهر که پسر کاکای زن  نیز هست)

14-   ستم بسیار کیدی: ستم بسیار کردی

15-   کَلو : بسیار زیاد، خیلی

16-   مردک: شوهر

17-   بدبیتور : وِل گرد، بیکاره، بد قیافه، بداخلاق

18-   چی کنوم ما : چه کنم من

19-   سوان : سوهان

20-   دَ چیم : در چشم

کَلُو 1 ، دوخترِ ابغیم خمتمایه 2

که شویشی خوش اخلاق و خوشنمایه

گردونِ کیل از بخت بد بنالم

بیجیرگه  3، بدبیتور نصیبِ مایه

*************************

اَلَی دیده، آردَم کِه قار موکونی 4

گُلایی  5  محبت رَه خار موکونی

پیشنِه تو توروشَه  6  وُ لب تو اَوزو  7

دیل رَ از زندگی بیزار موکونی

************************

با اِی عادت خُو قاتِی شونی وَیرُو  8

خودتو قَدما  9، دُومِ چیم تو دَ دیگرو 10

تو ره که دیدوم با اِی چیم چرانی  11

محاله، دوروزَم  12 با ما بمانی

************************

1-      کَلُو : خیلی زیاد

2-      دختر ابغه : دختر کاکا ***  خمتما : مغرور بودن برای داشتن چیزی *** یه : است

3-      بیجیرگه : بد قیافه

4-      آردم : هر لحظه، هر دم *** قارموکونی: قهر میکنی

5-      گلایی : گل های

6-      پیشنه تو توروشه : پیشانه ات ترش است

7-      اَوزو: آویزان

8-      قاتی : همراه ، یکجا، باهم  *** شونی ویرو : ویران شوی

9-      خود تو قد ما: خودت با من

10-   دُومِ چیم تو : گوشه چشم ات *** دَ دیگرو: به دیگران

11-   چیم چرانی : چشم پرانی یا اشاره با چشم مثل چشمک زدن

12-   دوروزم : دو روز هم