داستان دوستی و دوری

علی امیری

(1)

" دوستی " و " دوری " ؛ تمام ماجرا همین است. باهم دوست می شویم و از هم دور می شویم. دوستی و دوری و  وصل  و جدایی  حکایت دردناک و قصۀ پر غصۀ همۀ ما است. در خلال این دو" آن" و در برزخ این« دو لحظۀ» دوستی و دوری است که غصه ها و دردها  ، اندیشه ها و هدف ها و بالاخره خاطره ها و رؤ یا های ما با هم گره می خورند. ما با هم پیوند می یابیم و در غم ها و غصه های همدیگر شریک می شویم. اما نا گهان لحظۀ جدایی سر بر می کشد. « دولت شب های وصل » به سر می آید و « ایام هجران » فرا می رسد. آنگاه ما هستیم و درد  دوری و غم غربت و حس غریب تنهایی . و از شوق ها و رؤیا ها ی ما اغلب چیزی جز خاطرات غبار گرفته  بر جا نمی ماند. غالبا چنین است که نکبت ها و بدبختی ها و دهشت های دوران ، جسم و جان و روح و روان آدم ها را، چنان در گرداب حوادث رنگارنگ این زمانۀ پر نیرنگ می پیچد و می فرساید و می کوبد که از خرمن خاطره ها جز خاکستر دستخوش باد فراموشی، چیزی بر جای نمی ماند. اما برخی پیوندها می ماند و می پاید و برخی «عهد ها» برغم گذر زمان و باران فتنه و رخداد حوادث مختلف استوار و پا بر جا می ماند. پیوند های که از رهگذر درد ها و دهشت های مشترک پدید می آید، نا گسستنی می گردد. شادی ها را می توان فراموش کرد ،اما غم ها را هرگز . تا آنجا که من می دانم در این سال های سرد و حرام بیشتر دردها و غم ها بوده است که مارا با هم پیوند داده اند، تا شادی ها و لذت ها. کم تر دوستی ی در این سالها روییده که بستر آن غم و درد نباشد. و به همین خاطر گسست ها و جدایی ها ،غم انگیز و درد ناک است. مهمانی خدا حافظی محمد علی کریمی در شب چهار شنبه (18-6-1388 ) دردناک ویاد آور درد بود.

(2)

شب چهار شنبه ، سه منا سبت را در خود جمع کرده بود:" شب قدر" ، "شب زخمی شدن امام علی" و شب «مهمانی خدا حافظی » علی کریمی. زحمت جلسه  را اسد بودا ، معصومه ابراهیمی (دختر ورسی) و سهیلا حیدری کشیده بودند. سی تا چهل نفر در دفتردر دری جمع شده بودیم. تقریبا همه هم سن و سال. بزرگتر همه استاد مسافر بود که با تمام بچه های« چشم سوم» آمده بود. کوچکتر همه مونا حیدری بود که شاد و با نشاط عکس می گرفت . و غریب تر از همه حسن بود (برادر کریمی) که سرد و ساکت و آرام در گوشۀ نشسته بود و به همه فقط نگاه می کرد. عارف بصیر (شیخ عمر) و محمد امین صداقت از دوستان قدیم کریمی بودند و موسی سلطانی ، محمد واعظی، عارف بهرام و چند تن از محصلین از هموطنان دایکندی کریمی بودند.ارشاد و سلطانی از دانشگاه کاتب حضور داشتند. از بانوان صحرا کریمی ، سهیلا حیدری،معصومه و فضه ابراهیمی و الهه سرور آمده بودند. زکیه شفایی و حضرت وفا را هم باید تنها زوج جوان این محفل دانست. استاد جواد خاوری ، مهندس صالحی و حسین حیدری را هم باید از میزبانان شمرد که جای بر گزاری مهمانی، دفتر و محل کار آنها بود.

مراسم ساده بود. چای سبزو سیاه بود و قهوه و میوه. مهمانان خود را پذیرایی کردند و بعد دوتایی- سه تایی با هم مشغول صحبت شدند. گویی کریمی بهانه شده بود تا همه همدیگر را بنگرند. فضا غریبانه بود. قطعه های از ونجلس و ایلینی کارندرو پخش می شد. به نظرم رسید که همه می کوشند برای لحظاتی یأس ها و سر خوردگی های خود را کنار بگذارند و احساس شادی و حضور در یک مهمانی کنند. اما در وراء چهره های شیک و شاد، گونۀ عدم اطمنان به زندگی موج می زد. نگرانی ی مبهمی در عمق جان همه خانه کرده بود. گویی هر آن ممکن است که این شکلک زندگی فرو بپاشد و همه غرق در فلاکت و نکبت شویم؛ چیزی که همه فوق العاده از آن می ترسیم ، اما با تظاهر به شاد بودن و هزار نوع کار دیگر از آن فرار می کنیم. زندگی در افغانستان هنوز خیلی بی ثبات است و به راستی که جز شکلکی بیش نیست. آن شب غنیمتی بود برای همه تا برای لحظۀ غم های خود را فراموش کنند ، برای لحظۀ با هم باشند و اگر بتوانند صمیمی شوند. در مجموع تصویری که جلسۀ آن شب ارایه می کرد ، آمیختۀ از غربت و شادی ، تزلزل و عدم اطمنان وهراس از گذشته و نگرانی از آینده ، نفرت از گذشته و شوق به آینده بود.

برنامه ها هم خوب بود. ترکیبی از جد و هزل ودر مجموع نشان  ذوق و  خوش سلیقه گی بود. محمد واعظی شعرچاوشی اخوان را با یک غزل و دو تا دو بیتی از خودش خواند. بعد بعضی از مهمانان نطق های کوتا کردند. خانم صحرا کریمی قطعۀ بنام «رفتن » نوشته بود. آن را خواند و به کریمی تقدیم کرد.احساس شاعرانه ، اما پیچیدۀ داشت. البته جالب بود و قشنگ هم خواند. اما مثل همیشه باز تابی از وضعیت برزخی همۀ ما بود.همان تناقض ها و تظاهر های همیشگی ، همان یأس و سر خوردگی و در عین حال پا فشاری و ایستادگی و تأ کید بر ماندن و بودن تا حد تنهایی. تنهایی که به قول خانم کریمی ، جز سایۀ استوار آدمی دیگر هیچ همراهی با او نیست. صحبت ها همه صمیمانه بود. رضا یمک و خانم معصومه ابراهیمی صحبت کردند. عارف بهرام از خاطرات خود در دوران تحصیل و همکاری در دانشگاه با کریمی سخن گفت. و در آخر علی کریمی به سخن ایستاد. تحت تأثیر واقع شده بود و حتی می توان گفت حال خوشی نداشت. در صحبت کردن دچار مشکل بود و در ابراز احساسات خود اشکارا ناتوان. صحبت هایش اما تلخ و درد ناک بود. از خاطراتش سخن گفت. از رؤیا ها و زحمت هایش و از تبعیض در نظام تحصیلات عالی افغانستان.( در خلال صحبت هایش دو سه بار برخی مهمانان تکه پراند به گونۀ که گویی شریک این خاطرات نیست) عدم اطمنان و شادی آمیخته با اندوه در سخنان کریمی هم موج می زد. برای اولین بار بود که از خاطراتش سخن گفت: از رنج های مادرش و زحمت های پدرش واینکه مادرش چطور با پرورش مرغ و فروش آن خرج مکتب علی را فراهم می کرده است. نمی دانم سایر مهمانان گفته های کریمی را چگونه تلقی کردند.اما من سنگینی این کلمات را که گاه با لکنت اداء می شد ، کاملا حس می کردم.احساس کردم که آگاهی  دردناکی جان تنهای علی را رنج می دهد و در واقع برای اولین بار به روشنی در یافتم که موفقیت های آدم های مثل کریمی با چه درد و دشواری همراه بوده است. و این نه یک استثنا که یک قاعده است. برای همۀ ما پیشرفت به سوی آینده نوعی بازگشت به گذشته هم هست. به اندازۀ هر گامی که به سوی آینده بر می داریم ، از گذشته های دهشتناک خود بیشتر آگاه می شویم. ایست می کنیم و به عقب نگاه می کنیم : دست رنجور یک مادر ، زحمت یک پدر ، نگرانی های یک خواهر ، بی نوایی یک کودک و بسی اشک ها و درد ها و رؤیاها  را  در عقب این یک گام می بینیم. علی آن شب از رؤیا هایش سخن گفت و از کامیابی هایش. اما با یاد کردن ازرنج های مادرش نشان داد که این کامیابی ها چقدر برای او درد ناک بوده است. کریمی اما ، بااینکه با اندوه و دریغ به راه پر رنج پشت سرش نگاه می کند، پیش می رود. دو روز بعد از آن شب ، قرار بود که  او سینۀ آسمان را بشکافد و در کانا دا رحل اقامت افکند تا در رشتۀ دلخواه به تحصیل بپردازد.... دوساعت تمام از جلسه گذشته بود. همه عکس یاد گاری می گرفتند و در حال رفتن بودند. من اما به آغاز آشنایی با کریمی و خاطرات مشترک مان فکر می کردم.

(3)

در سال 1385 به پیشنهاد اسما عیل اکبر و به اصرار محصلان فارغ التحصیل و در حال تحصیل دانشگاه کابل ،عمدة محصلین علوم اجتماعی ،من سلسله درس هایی را با عنوان «آشنایی با تفکر معاصر »برای این جمع مشتاق بر گزار کردم. در جلسۀ دوم این کلاس ها بود که نگاه من و کریمی به هم بخیه خورد. گفت رشتۀ من سینما است. ازهمان لحظه داد و ستد متقابل ما آغاز شد. فیلم« ارباب حلقه ها » را که من قبلا در ایران دیده بودم و آن روزها سخت شوق دیدار دوبارۀ آن را داشتم ، به لطف کریمی دیدم. مجموعۀ مقالات محمد رضا ریخته گران در باب هنر و سینما را برایش دادم. ونیز «سینما چیست ؟» اثر اندره بازن را و« ویژه نامۀ ازغنون در بارۀ فیلم و سینما» . آن زمان ها تازه آغاز آشنایی مان بود و من مشتاق بودم که استعداد جوان کریمی را  به مطالعات نظری سینما جلب کنم. کریمی به مطالعات نظری سینما و نظریه های فیلم علاقۀ متوسط داشت. اما بینش شهودی بسیار قوی داشت. فیلم را با تمام وجود می دید و نقد هایش عمیق و ابتکاری بود. نگاه حرفه ای به سینما نداشت و جنبۀ زیبایی شناختی سینما برای او اصل بود. فیلم منظر نگاه او به جهان بود. فیلم های مشهوری زیادی دیده بود، اما هیچگاهی علاقه نداشت که شبیه آن  راها بسازد. از دیدن آثار هیچکاک و اسپلبرگ لذت می برد.اما هیچگاهی نمی خواست که شبیه آنها باشد و یا آثاری شبیه آن ها به وجود آورد. نفوذ در دنیای دیگران و شریک نگاه دیگران شدن و گشت و گذار در دنیای رنگا رنگ هنرمندان سینما گر ، برای او موضوعیت داشت. فیلم برای او منبع آگاهی و اطلاعات بود ولذا برای او فیلم همان قدر مهم بود که کتاب و نمایشنامه. اخیرا که یاد داشت های سینمایی می نوشت ، بیشتر لحن ژورنالیستی پیدا کرده بود. او در ته دل روزنامه نویس بود. سینما هم برای او از لحاظ  رسانه بودن اهمیت داشت. حس نوشتار قوی داشت و به شگرد ها و شیطنت های نوشتن هم به خوبی واقف بود. به تدریج نثرش صیقل خورده ، حالت چکشی یافته بود که برای جدل های ژورنالیستی مناسب تر است تا نقد سینما. کریمی در این اواخر به رمان علاقۀ فراوان یافته بود. ودر واقع  رمان  و نمایشنامه حوزه مشترک علاقه مندی ما بود. به کار رسانه ای علاقه مند بود و در انتشار مجلۀ « هنرمند » زحمات جانی و زیان های مالی فراوانی تحمل کرد. واز تعطیلی نا گزیر آن، اندوهگین بود. مطمین هستم که هنوز هم یاد آن مجله حس نوستا لژیک کریمی را تحریک می کند. نقش رسانه ها را در زمانۀ ما بیش از حد مهم می دید. به اهمیت آن ها نه در شکلدهی افکار عمومی ، بل در ساخت دهی جهان ما ، تأکید مبالغه آمیز داشت. و مشتاق بود که در این حوزه تحصیلات و مطالعات بهتری داشته باشد. واکنون آنچه را می خواست یافته است: کارشناسی ارشد مطالعات رسانه ای در کانادا- تحقق یک رؤیایی دیگر.

(4)

من و کریمی تنها فیلم نمی دیدیم . تنها کتاب  مبادله نمی کردیم.تنها بحث های روشنفکرانه و فاضلانه در باب سینما و هنر  ورسانه و رمان نمی کردیم. ما غم ها و غصه های مشترک فراوان داشتیم که پیوند مارا عمیق تر می ساخت. در نطق مهمانی خدا حافظی ، کریمی از رنج هایش در کابل گفت. اما دچار احساسات شدید شده بود و به لکنت زبان افتاده بود و نتوانست که به گوشۀ ازدرد ها و دهشت هایش در زیر آسمان کابل اشاره کند. او همیشه شاد و لبخند بر لب به نظر می رسد. اما طبع یگانه و ناساز گار داشت. حساس و کمال گرا بود. لذا برای غمگین شدن و اندوهناک بودن استعداد بیشتری از شادی و شاد زیستن داشت. تنگناهای اقتصادی اورا مجبور کرد و من هم اصرار کردم ، مدتی را در تلویزیون نگاه کار کرد. اما امر و نهی های با مورد و بی مورد را بر  نتا بید و زود بیرون شد. در دوران تحصیل بیش از اندازه غریب و تنها و خانه به دوش زندگی کرد. زمستان 86 که از دانشگاه فارغ شد ، تا مدت ها در اثر بی جایی ، در خوابگاه دانشگاه ماند. زمستان سرد و بی رحمی بود. با هم برای یک کار رسانه ای مشترک تلاش های نا فرجام زیاد کردیم و دنبال اتاق فراوان گشتیم. یادش به خیر به چه کس و نا کس ها  که مرا جعه نکردیم و چه ناکامی ها و بن بست ها و خفت ها و خواری ها که نکشیدیم. من گرفتار مشکلات شدم و به نا چار به منطقه بر گشتم و کریمی را در یک زمستان سرد، بی سر پناه  و بی اتاق ، در زیر اسمان بی رحم کابل تنها  رها کردم. هرگز فراموش نمی کنم لحظۀ را که از ائ جدا شدم: برف می بارید، کریمی از خوابگاه اخراج شده بود، جول و پلاسش بود وهمان یک کامپیوتر  دیسک تاپ سیاه. خسته و حیران فقط در زیر سقف آسمان بود، حتی اتاق هتل برای اسکان موقت هم نداشت. بعد ها  که همدیگر را دیدیم ، هرگز از این لحظه ها سخن به  میان  نیا وردیم. گویی هردو ملا ل داشتیم. اما هردوهرگز آن را فراموش نمی توانیم. حدود سه ماه هرگونه تماس میان ما قطع بود. در بهار که برایش زنگ زدم ، صدایش سر شار از زنگ زندگی بود، اما گفت خسته و افسرده است  و اصرار کرد که کابل بیایم. یک بار با عارف بهرام در مسافر خانه نزد من آمد. تلفنش را دزد برد.هرچه زنگ زدیم و اصرار کردیم  پس نیاورد. من خیلی خجالت شدم. اما لحظۀ بعد کفش های مرانیز برد واندکی از بار خجالت من کاسته شد.

طرح های نا تمام و آرزو های نا کام فراوان داشتیم: می خواستیم مشترکا زبان فرانسه بخوانیم، یک هفته نامه راه بندازیم، یک بنیاد فرهنگی درست کنیم. و... اما هیچ وقت موفق نشدیم ونبودیم. من به آلمانی زیاد علاقه مند بودم، اما نمی رسیدم. کریمی جای من ثبت نام کرد ویک ماه هم به جای من درس رفت. من در منطقه بودم و قرار بود بعد ها از او یاد بگیرم. برایم نامه نوشته بود : «این یک ماه را به جایت خوب درس خوانده ام ، اما گرفتاری زیاد است و ادامه دادنش مشکل ، باید خودت بیایی.» من البته هیچگاه موفق نشدم. پول ثبت نام و یک ماه زحمت کریمی هدر رفت. یک مدتی را هم  با همدیگر  قهر بودیم و صرفا دشنام های مختصری از راه پیام کوتاه تلفنی به همدیگر می فرستادیم. و ....

(5)

کریمی اکنون به کانا دا رفته است. در رشتۀ دلخواه خود تحصیل می کند. اما نبود او در کابل ، حد اقل برای من ، کاملا محسوس است. کابل بدون کریمی چیزی کم دارد. شادی کمتر ، مهر کمتر، دوستی کمتر و بالاخره رنج کمتری دارد. روزان و شبان  می گذرد و ما بردوش می کشیم تقدیر تنهایی خویش را. در زمانۀ غربت و ابتذال ، از دست دادن یک دوست هرچند به طور موقت ، غم جان کاه است. غم ها و شادی های ما شریکی بود ومن هم ، اینک همان حس دو گانۀ اندوه و شادی کریمی را دارم. البته اما ، این حکایت هرگز منحصر به فرد نیست. داستان و صل و جدایی ، قصۀ پر غصۀ همۀ ما است. کریمی با دوستان زیادی ، از جمله مهما نان« ضیافت وداع» ، بی تردید درد ها،  دهشت ها و خاطره های  مشترک فراوان دارد. اما  آنچه را که من نوشتم به حکم این سخن از ادگار الن پو بود که با ذکر آن این حکایت را پایان می دهم: « بلی! آنکه می خواند هنوز در میان زندگان است، اما من می نویسم. احتمالا زمانی زیادی می گذزد که راه من به درون سر زمین تاریکی گشوده شده است.» یاد همه به خیر.

کابل

مشکل طالبان، مشکل درون‌قومی پشتون نیست

عزیز رویش

هفت سال است که سایه‌ی طالبان بخش‌های عظیمی از کشور را در وحشت و ناامنی نگه داشته است. هستند کسانی که با استناد به «تیوری توطیه» فکر می‌کنند که این وضع بخشی از سیاست‌های پنهانی است که «از ما بهتران» به راه انداخته اند و به این طریق می‌خواهند به اهداف درازمدتی که دارند، برسند. والله اعلم. اما آنچه در واقع وجود دارد، همان مشقت و رنجی است که میلیون‌ها انسان را به طور مستقیم و میلیون‌های دیگر را به طور غیر مستقیم معذب نگه داشته است. سوال این است که چرا باید با طالبان اینهمه درگیری پایان ناپذیر داشته باشیم.

شاید برای پاسخ به این سوال، احتمالات گونه‌گونی مطرح شود. اما به نظر می‌رسد یکی از این احتمالات، نحوه‌ی برخوردی باشد که با مشکل طالبان از جانب زمامداران سیاسی ما صورت می‌گیرد. از قرار معلوم، کسی در آن بالا نیست که قبول کند مشکل طالبان تنها مشکل درون‌قومی پشتون نیست که باید سر خانه پوشیده نگاه شود و مشکل در زیر سقف خانه، به دور از نگاه و دخالت «بیگانه‌ها»، حل و فصل شود. مشکل طالبان در سطح کوچک‌تر مشکل تمام ملت افغانستان و در سطح بزرگ‌تر مشکل تمام منطقه و جهان است.

خبر انفجار و خون و آوارگی هلمند را کسی از دید کسی پنهان نمی‌تواند. گیریم خانه‌ی همسایه در انفجار دود شود، این دود خانه‌ی همسایه را نیز آرام نمی‌گذارد. صدای شیون و ناله‌ی انسان را نمی‌شود سد کرد و از رسیدنش به گوش‌های شنوایی که در اطراف و ماحول هستند، نمی‌توان جلوگیری کرد. می‌گویند امروز جهان به دهکده‌ای کوچک تبدیل شده است. شاید یکی از معناهای این دهکده‌شدن جهان این باشد که دیگر هیچ چیزی در این دهکده از دید دیگران پنهان نمی‌ماند و دیگر هیچ امری را نمی‌توان در یک چهاردیواری کوچک و بسته مخفی نگاه داشت.

اما چرا تمایل شدید وجود دارد که مشکل طالبان، هنوز هم به بحث عام کشانده نشود؟ چرا از دخیل شدن «دیگران» در این بحث هراس وجود دارد و چرا هرگونه حرفی از هر «جناح دیگر» را نوعی دخالت ناروا و اهانت تلقی می‌کنند؟ چرا کسانی از آن سوی مرز حق می‌یابند در مورد طالبان و مشکل هلمند و کنر و پکتیا و خوست حرف بزنند، اما به محض اینکه یک صدا از این سوی مرز بلند شود و گفته شود که برای این مشکل می‌شود اینگونه نیز نگاه کرد، آسمان و زمین به هم می‌رسند و قیامت برپا می‌شود؟

این نکته را باید جدی‌تر توجه کرد. وقتی بحث قانون احوال شخصیه مطرح شد، هیچ کسی نگفت این بحث درون‌خانوادگی «شیعه‌ها» و «هزاره‌ها»ست و برای دیگران حد غلام باشد که دخالت کنند. شینکی کروخیل یکی از کسانی بود که بیش از همه در این مورد حرف زد و مصاحبه کرد و طرح داد. کسی نگفت به تو چه. حتی شدیداً از او استقبال هم شد. داعیه، داعیه‌ی مشترک بود. باید ظلمی رفع می‌شد. باید قانونی اصلاح می‌شد. باید دید و موضعی بهتر می‌شد. برای این کار هر کسی دست دراز کند و گامی خیر بردارد، باید استقبال شود.

اما چرا در مورد طالبان، که مشکلی به مراتب بیشتر و فوری‌تر و جدی‌تر از قانون احوال شخصیه، است کسی را حق و یا مجال نمی‌دهند که بحثی به راه اندازد و یا فکری را به میدان اندازد؟ چرا مذاکره و طرح نزدیکی با طالبان به نوعی مستور می‌ماند؟ چرا دیگران تشویق می‌شوند که فقط منتظر بمانند که این مشکل به خیر و صلاح خاتمه بیابد و طالبان و حزب اسلامی و همه «براداران» دیگر برگردند و آنگاه سفره‌ی «برادری» پهن شود و ضیافت جشن آشتی‌کنان برپا شود؟

مگر اینگونه برخورد کردن با مشکل طالبان، واقعاً به نفع افغانستان است؟ به نفع حکومت است؟ به نفع پشتون است؟...

دیده شده است که آنچه بیش‌ از همه «وحدت ملی» نوپا و سست‌بنیاد افغانستان را تهدید می‌کند همین نحوه‌ی برخورد با طالبان است. یکی می‌رود تا با طالبان آشتی کند و دیگری به طور طبیعی حس می‌کند که دوران سیاه و خفقان گذشته در کشور برگشت می‌کند و فصل قتل عام و سوختاندن و داربستن و تازیانه و حلال کردن و دست بریدن و ریش و برقه اندازه کردن تکرار می‌شود. چرا؟ چون هیچ کسی نمی‌داند که طالبان کی هستند که قرار است برگردند؟ هیچ کسی نمی‌داند که طالبان با چه شرط و شروطی قرار است وارد پایتخت شوند. حتی از اعضای کابینه وقتی پرسیده شود که واقعاً این طرح چگونه طرحی است و تا کجا پیش رفته است، کسی چیزی نمی‌داند. فقط این یکی از زبان آن یکی شنیده است که فلان مقام بلندپایه‌ی طالبان آمده و چند شبی مهمان ارگ بوده و برگشته است. و یا گفته می‌شود که آقای حکمتیار سه بار وارد ارگ شده و هر بار چند روزی مانده و دوباره برگشته است. آیا این حرف‌ها باور شوند؟ باور نشوند؟ برای هر گزینه چه دلیل یا دلایلی می‌توان بیان کرد؟

اگر طالبان آنانی باشند که به زعم برخی «میانه‌رو» و «معتدل» اند، به نظر می‌رسد همه‌ی آنها فعلاً همین دور و برها هستند. یکی از نمونه‌های این «میانه‌رو»ها همان ملا سلام راکتی بود که وکیل پارلمان شد و بعد کاندیدای ریاست جمهوری شد و حالا هم در هر تلویزیون و مصاحبه حضور دارد و از اسلام و شریعت طالبان میانه رو سخن می‌گوید. او حتی کسی بود که وقتی رفت و در عربستان سعودی با مقامات بلندپایه‌ی طالبان دیدار کرد. ملا سلام ضعیف و متوکل و دیگران نیز در اطراف ما کم نیستند. اگر کسانی دیگر نیز از همین قشر مانده باشد با آنها که مشکلی نیست. از لحاظ عددی هر چه بیشتر شوند، مشکلی خلق نمی‌کنند همانگونه که تا کنون مشکلی را رفع نیز نکرده اند. مگر از اینگونه چند تای دیگر باقی مانده اند که دور سفره نباشند؟

اگر طالبان آنانی باشند که بمب منفجر می‌کنند و مکتب می‌سوزانند و تیزاب می‌پاشند و از انتخابات جلوگیری می‌کنند و همه روزه ده‌ها انسان را از لغمان تا کندز و از هلمند تا خوست قربانی می‌سازند، چگونه می‌توان آنان را داخل نظام ساخت و چگونه می‌توان با آنان کنار آمد؟

بحث اینکه می‌توان از لحاظ فکری به قناعت طالبان پرداخت یا نه، عجالتاً بحث درجه دو است. برای آن بحث باید ریشه‌های فکری و ایدئولوژیک نظام و برداشت طالبانی تا سال‌ها و قرن‌های زیاد به عقب برگشت کند و این کار کاری نیست که اکنون در افغانستان مجال تصفیه داشته باشد. فقط بگوییم که از لحاظ سیاسی و رفتاری آیا می‌شود کسانی همچون طالبان را داخل نظام کرد و با آنان خوش و راحت غذا خورد و سیاست ملی و منطقوی و بین‌المللی را تنظیم کرد؟

ملاحظه می‌شود که اینگونه بحث‌ها هیچکدام بحث‌های درون‌قومی نیستند که در حلقاتی خاص طرح شوند و در حلقاتی خاص برای آنها راه حل جستجو شود. مشکل طالبان، مشکل تمام ملت است. اگر کسی تعهد به این دارد که ملتی ایجاد شود و سرنوشت مشترک ملی شکل گیرد و هویت ملی خلق شود و از سرشکستگی ملی نجاتی پیدا شود، اینگونه بحث‌ها نباید مکتوم نگه داشته شوند. چطور می‌شود این مشکل را در حلقه‌ای خاص محدود کرد؟ مگر می‌شود برای بودوباش و زیست و گشت و گذار افراد یک ملت حد و حدودی معین کرد؟ پس چطور است که باید گفته شود این یا آن قشر حق ندارند در این مورد سخن بگویند و یا اظهار نظر کنند؟

پشتونی ساختن مشکل طالبان، هم جفا در حق جامعه‌ی پشتون است و هم جفا در حق سایر جوامع افغانستان. کسی در میان دود و آتش می‌سوزد و احساس تنهایی می‌کند و کسی در آن سو نشسته است و طعنه می‌زند. چرا باید چنین باشد؟ مگر این وضعیت را با فکر آرام و منطقی رو به راه قبول کرده اند؟...

به نظر می‌رسد پشتونی‌ساختن و پشتونی نگه‌داشتن مشکل طالبان، به حل این مشکل نه تنها کمک نمی‌کند، بلکه آن را پیچیده‌تر و خطرناک‌تر نیز می‌سازد. از یک طرف حس بیگانگی در میان آحاد ملت افزایش می‌یابد، از طرفی دیگر جنگ و ناامنی ادامه می‌یابد، از جانبی دیگر هم فرصت‌ها در یک سرعت بی‌سابقه از چنگال همه‌ی مردم این کشور فرار می‌کند. نکند فردا وقتی همه بگویند که خوب، حالا این شما و این هم مشکل درون خانوادگی تان، جز دست خالی و حسرت بی‌پاسخ هیچ چیزی باقی نمانده باشد.

ملاک رای درانتخابات ریاست جمهوری چه بود؟

دومین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان برگزار گردید واغاز تجربه ای مردم ما برای مشق دموکراسی میباشد هرچند انتخابات درکشوری چون افغانستان خالی از ضعف واشکال نبوده ونیست.ولی نفس پروسه انتخابات یک گام مثبت است.

سوال اینجاست که دراین لیست چهل دونفره ایکه داوطلب ریاست جمهوری بودند کدام یک از انها می توانستند کشتی توفان زده کشوررابه سرمنزل مقصود برسانند؟

آیادراین بین؛ فردی جامع وباصلاحیت وجود داشت که جامعه پیچیده وبحران زده مارا از این وضعیت بیرون اورد؟

انهاییکه دارای توانایی ولیاقت های نسبی بودند آیا توانستند برنامه های خودرا برای مردم باز گو کنند؟

آیاشرایط ، زمینه ها ومعیارهای انتخاباتی برای انتخاب شدن و انتخاب کردن درکشور فراهم شده است؟

آیا زمانیکه رای دهندگان برگه رای خودرا می نوشت ودرصندوق می انداخت برچه اساس ومعیار فرد موردنظرخودرا انتخاب می کردند؟

ملاک ومعیارمردم ؛ طرح وبرنامه های کاندیدا بوده ویا توانمندی شخصیتی او ویا........ ؟

ایادربین داوطلبان کاندیدای ریاست جمهوری کسی بوده که می توانسته محوروحدت ملی قراربگیرد ؟

آیادراین هفت سال گذشته بستری فراهم بوده که نخبگان مردم شناسایی گردد ومردم انها را بشناسند؟

وآیا نخبگان جامعه توانسته اند طرح جامع وقوی خود را برای نجات کشور ارائه کنند؟

درجامعه استبدادزده ما؛ درگذشته هاتصمیم گیرنده امیر،خان،قوماندان و......بوده ازآن جامعه چه انتظار می توان داشت؟

درجامعه ایکه بذرشک وتردید پاشانیده شده است و با شک تردید ها چگونه انتخاب کنند وچگونه انتخاب شوند؟

تاریخ گذشته کشور دراثرزیاده خواهی ها وانحصار طلبی ها طوری رقم خورده است که دیوار بی اعتمادی درذهن ها ترسیم شده واعتمادسازی هم نیاز به زمان،صداقت وعدالت دارد؛وتا اکنون آیاازطرف طبقه حاکم وجریانهای موثردیگر قدمی برداشته شده است؟

آیا درطول هفت سال گذشته در جهت اعتمادسازی کدام گامی برداشته شد ؟

دراین روزها که به تدریج نتایج انتخابات اعلام میگردد سه نفرکاندید بیشترین آرا را به خود اختصاص داده اند:-

1-اقای حامد کرزی . 2-آقای دکترعبدالله . 3- آقای دکتررمضان بشردوست .

به ترتیب کاندیدان پیش تاز هستند.

نتایج انتخابات تا حال تقریبا   90   درصد   ان اعلام شده است اگرتقلب ها را خیلی گسترده فرض نکنیم و همین نتایج را بطور نسبی بپذیریم:

آقای کرزی دربیست ولایت : 1- وردک 2-پکتیکا 3- پکتیا 4- خوست 5- ننگرهار 6- کنرها 7- لغمان 8- فراه 9- نیمروز 10-هلمند 11- قندهار 12- زابل 13- ارزگان – 14 –لوگر 15- هرات 16-سرپل 17- جوزجان 18-فاریاب 19- کابل 20-بامیان؛ و آقای دکترعبدالله در دوزاده ولایت: 1-پروان 2-پنجشیر3- کاپیسا 4-بدخشان 5-قندوز 6-بلخ 7- سمنگان 8- بغلان 9- غور 10-تخار 11-بادغیس 12- نورستان؛ وآقای رمضان بشردوست در دولایت : 1- دایکندی 2- غزنی صدرنشین هستند.

اما بیست ولایت که آقای کرزی صدر نشین است سه ولایت جوزجان ،فاریاب وسرپل قابل دقت تامل است مثلا بازهم مانند دوره قبل اگرجنرال دوستم کاندید می بود ودراین دوره هم ازکرزی حمایت نمی کردآیا بازهم جناب کرزی دران سه ولایت صدرنشین می گردید؟

به همین ترتیب اگر بشردوست کاندید نمی بود دردو ولایت دایکندی وغزنی؛ تیم کرزی در صدر قرار می داشت به همین ترتیب اگر اسماعیل خان از کرزی حمایت نمی کرد دکتر عبدالله در هرات صدرنشین می بود. به همین منوال اگر (آقایان خلیلی ومحقق و....) از کرزی حمایت نمیکردند کرزی در ولایات بامیان ،دایکندی ،غزنی،میدان وردک،غور و.....ازبخت کمتری برخوردارمی بود.

به همین منوال اگرجنرال فهیم متحد کرزی نمی گردید آقای کرزی در ولایات پنچشیر ؛کاپیسا؛پروان و بدخشان نفر دوم نمی شد.

 به همین شکل اگرجنرال دوستم وجنرال فهیم وآقایان (خلیلی ومحقق) حامی کرزی در انتخابات نمی شدند کرزی در ولایات بغلان ،تخار،قندوز؛سمنگان،بلخ وبادغیس در مقام دوم قرار نمیگرفت.

نتایج انتخابات سوالهای زیادی را درذهن خلق می نماید معیار رای دادنها چه بوده؟

 آیا بحث شایسته سالاری مطرح بوده ؟

درمیان این سه نفرداوطلب کرسی ریاست جمهوری از حرکات بشردوست چنین معلوم می شد که او باور به عمل فراقومی و فراجناحی دارد وهمیشه شعارش راهم داده است. اماچرا اقوام دیگر به او اعتماد نسبی نکردند؟ و مشکل کاردرکجاست؟

 آیا رای دهنده جنوبی ؛ مشرقی و.......  به ضعفهای مدیریتی و........ بشردوست توجه داشتند یا که گپ دیگری درذهن خود داشتند؟

بعضی دوستان از بشردوست گلایه مند هستند که بعد ازانتخابات درمیزگردتلویزیون طلوع به صراحت گفت: که هرکس به خاطرهزاره بودن به او رای داده است به افغانستان خیانت کرده است.

چقدرباورهای او به ترکیب اجتماعی وبافت قومی افغانستان مطابقت دارد؟ایاجناب بشردوست روی این نکته (بافت اجتماعی وقومی کشور) مکث نموده است؟

بااندکی دقت به جمله اش برمیگردیم که مفهوم اش این می شود:

 که هرکس به خاطرهزاره بودن به وی رای نداده است به افغانستان خیانت کرده است !!!

جمله ایکه جناب اقای بشردوست گفته است آیا هضم کردنش برای یک رای دهنده هزاره ساده به نظرمیرسد؟

مردم به اوصادقانه رای دادند؛ آیالازم بود که اینگونه مورد بی مهری قرار بگیرد؟

باندک دقت به متد بشردوست بنگرید او دست دوستی و برادری بسوی اقوام دراز کرد تا دیواربی اعتمادی که سالهاست دراین کشوراستوارشده است فروریزد وآیا به به پیام اوپاسخ مثبت داده شد؟

باآنهمه شعارهاییکه بشردوست داد حد اقل 30 درصدارا انتخابات را به خود اختصاص می داد درحالیکه می بینیم اگر رای  ولایات دایکندی ؛غزنی ؛بامیان ؛ وردک ؛کابل ؛سمنگان ،بلخ ؛جوزجان ؛سرپل؛هرات ؛ارزگان وغور و........ نبود تمام رای او به یک درصدهم نمی رسید دراین ولایات هم معلوم ومشخص است که کی ها به ایشان رای داده اند.

آیا بشردوست حاضراست که بگویدآنانکه بخاطر هزاره بودن به وی رای نداده است بازهم به افغانستان خیانت کرده اند؟

یااینکه فقط همان  که خودش گفته است هرکس بخاطرهزاره بودن به او رای داده است به افغانستان خیانت کرده است!

اصل فورمول که ارائه می کند درست وایده آل به نظر میرسد ولی کاربردش یکطرفه است.

 آیا می تواندبگوید که کی ها در اعماردیوار بی اعتمادی نقش داشته اند؟ وکی ها حاکمیت و........داشته اند ؟

 واضح روشن است امرا ؛حاکمان وانحصارطلبان  در ساختن دیواربی اعتمادی نقش کلیدی واساسی داشته اند.

برهمین اساس وعلت است که هزاره هابه بشردوست رای دادند زیرایکه نتوانستند به دیگران اعتماد کنند چون دیگران امتحان خوب نداده بودند. و بر همان مبنا رای شان به بشردوست تعلق گرفت.

آیا  جواب ایشان در جامعه کثیرالقومی ما درخورشان است؟

آیااقایان دکترعبدالله؛کرزی؛اشرف غنی احمد زی هم به رای دهدگان خود همین جواب را خواهند داد؟

 و آیا این حرف جفای دیگر با زبان دیگر براین ایل ستم دیده نیست؟

بقول یکی از نویسندگان هموطن ما: انتخاب میان خوب وبد یا خوب وخوبتر نیست. یعنی در فقدان یک خوب قرعه فال به نام نامی....... زده شد.

نکته قابل دقت اینست که انگیزه رای دهندگان را هم در نظرداشته باشیم انگیزه رادهندگان هلمندی ، زابلی، قندهاری ، خوستی و......پروانی ،کاپیسایی با انگیزه رای دهنده یکاولنگی ، بهسودی ، ناهوری و......فرق دارد رای دهنده بهسودی به بشردوست رای داده است که دیگر پدیده بنام کوچی دیگر انهارا مورد آزار قرار ندهند؛ انگیزه رای دهنده یکاولنگی وبامیانی ولعلی و....آنست که سرک وعده شده کابل؛ بامیان و هرات به بهانه های مختلف به تاخیرنیافتد انها به این انگیزه به بشردوست رای داده اند که شاید درد رنج اورا خوبتر وبهتر درک می کند و درد رنج شان کاهش پیدا نماید بازسازی وانکشاف متوازن درمناطق شان اعمال گردد دیگرسرکهای بامیان گاه گل نمادین نگردد.

 نه اینکه جناب بشردوست شبیه اسکلت انها را دارد به اسکلت ایشان رای داده باشند اگرمردم به قیافه و اسکلت رای داده باشند حق با بشردوست است که امروز چنین حرفی را بزند.

اینکه چرا بشردوست در جنوبی؛مشرقی ؛شمالی و.......از اقبال بالا برخوردار نبود؛درحالیکه او سابقه منفی نداشته وندارد؛ بیست سال در فرانسه مشغول تحصیل بوده یک فرد متخصص ودرس خوانده است اورنج یک بچه هزاره را بارنج یک بچه پشتون جنوبی مشترک می داند؛علیرغم اینها بازهم به او کسی توجه نکرد!

و چرا؟

نقص واشکال کار درکجاست؟

 والسلام

نبی قانع زاده